UNESCO công nhận Tết nguyên đán Trung Quốc: Cơ hội để Bắc Kinh khuếch trương quyền lực mềm

Tạp chí đặc biệt

Hôm thứ Tư 04/12/2024, cùng với Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam (An Giang) của Việt Nam, nghề lợp mái kẽm các ngôi nhà ở Paris của Pháp, rượu Sake của Nhật Bản … Tết nguyên đán của Trung Quốc đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Như vậy, với 44 di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, đến nay Trung Quốc là nước đứng đầu thế giới về số di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận. Không chỉ khẳng định mình là nước đóng vai trò chủ chốt trong việc bảo tồn văn hóa, Trung Quốc còn có cơ hội biến lễ tết thành quyền lực mềm cải thiện hình ảnh trong mắt thế giới.

Từ Bắc Kinh, thông tín viên Cléa Broadhurst cho biết thêm :

« Trung Quốc đặt cược vào di sản văn hóa của đất nước để tăng cường ảnh hưởng trên thế giới. Bước mới đây nhất : UNESCO công nhận Tết Nguyên đán của Trung Quốc là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Ở cấp độ quốc gia, điều này khơi dậy một niềm tự hào mới, nhất là trong giới trẻ, vốn đôi khi xa rời các phong tục tập quán cũ. Ở nước ngoài, việc Tết Nguyên đán của Trung Quốc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại giúp cho cộng đồng người Hoa ở hải ngoại cảm thấy gắn kết hơn với cội nguồn của họ.

Sự công nhận của UNESCO có thể thúc đẩy du lịch văn hóa, thu hút quốc tế chú ý đến các lễ hội của Trung Quốc. Điều này cũng mang lại nhiều lợi nhuận kinh tế quan trọng cho các địa phương tổ chức những sự kiện truyền thống.

Nhưng chiến lược của Trung Quốc còn đi xa hơn nữa. Bằng cách phát huy truyền thống của đất nước, Bắc Kinh thách thức sự thống trị của các quan điểm phương Tây và xây dựng một hình ảnh tích cực, ngay cả trong bối cảnh đang có căng thẳng địa chính trị. Sự công nhận này của UNESCO cũng là một phần trong chiến lược Những con đường tơ lụa mới của Trung Quốc, vốn nhấn mạnh đến lĩnh vực trao đổi văn hóa, song song với phát triển thương mại và cơ sở hạ tầng.

Nước cờ xuất sắc này của Bắc Kinh cho thấy Trung Quốc không chỉ bảo tồn di sản văn hóa của mình mà còn sử dụng di sản văn hóa một cách có chiến lược như một công cụ để củng cố, tăng cường vị thế trên thế giới, tạo thuận lợi thúc đẩy các cơ hội kinh tế và phô trương hình ảnh về một quốc gia gắn bó ».

Đây là một thách thức không nhỏ với các nước láng giềng của Trung Quốc cũng đón Tết cổ truyền vào dịp đầu xuân, trong đó có Việt Nam. Ví dụ, tại Pháp, Tết cổ truyền của Việt Nam và nhiều nước châu Á thường được đồng nhất với Tết Trung Quốc (le Nouvel An chinois).

Lời ly biệt của nữ sĩ Quỳnh Dao sau một cuộc đời « đã bừng sáng trọn vẹn »

Vẫn tại châu Á, về văn hóa - xã hội, nhìn sang Đài Loan, nổi bật tuần này là thông tin bà Quỳnh Dao (瓊瑤), nữ sĩ của văn học lãng mạn tiếng Hoa, tác giả của nhiều tác phẩm như « Hoàn châu cách cách », « Tân dòng sông ly biệt », đã chọn cách chủ động từ giã cuộc đời tại nhà riêng hôm 04/12 tại Đạm Thủy, Tân Bắc, Đài Loan, ở tuổi 86.

Sinh năm 1938 ở Thành Đô, Tứ Xuyên, bà được gia đình đưa sang Đài Loan cùng chính quyền Trung Hoa Dân quốc năm 1949 và mang theo tâm thế người tỵ nạn bị cắt đứt khỏi quê cũ. Cảm xúc này hiện rõ trong văn của bà. Phải đến năm 1988 bà Quỳnh Dao mới có thể lần đầu trở về thăm Trung Quốc.

Từ Đài Bắc, thông tín viên Nguyễn Giang cho biết thêm về sự nghiệp văn chương và điện ảnh của nữ sĩ Quỳnh Giao :

« Có tên thật là Trần Triết, bà lấy bút danh Quỳnh Dao (và một số bút danh khác nữa) để bắt đầu sáng tác truyện ngắn đăng báo trong thập niên 1960. Văn chương ngôn tình của bà nổi tiếng ở Đài Loan, Hong Kong, Singapore và miền Nam Việt Nam trong thập niên sau đó.

Theo các báo Việt Nam ở Mỹ, ông Liêu Quốc Nhĩ là người đầu tiên dịch sang tiếng Việt cuốn "Song Ngoại" (窗外- bên ngoài cửa sổ) của Quỳnh Dao, ra mắt ở Sài Gòn năm 1970. Từ đó, văn chương diễm tình của bà bước vào tiếng Việt.

Tên các truyện Quỳnh Dao trong Trung văn, tiếng Việt và tiếng Anh đều không hoàn toàn giống nhau, tùy vào dịch giả. Ví dụ, tác phẩm gốc 煙雨濛濛 (Yên Vũ Mang Mang) có bản dịch tiếng Việt với tựa đề Dòng Sông Ly Biệt (1964) nhưng được độc giả tiếng Anh làm quen qua bản dịch của Mark Wilfer với tựa đề ‘Fire and Rain’.

Một tập truyện ngắn của Quỳnh Dao là 六個夢 (Lục Cách Mộng-được Tommy Lee chuyển ngữ sang tiếng Anh năm 1965 là “Wan-Chun’s Three Lovers" rồi sau in thành “Six Dreams”, với chuyện tình và chuyện đời của các nhân vật chính xảy ra ở Bắc Kinh thời chính phủ Dân quốc (trước 1949). Dù nổi tiếng, bà cũng bị chê là viết văn “trống rỗng” và “bi lụy”, (empty, gloomy), xây dựng nhân vật dựa trên mỹ học cảm xúc, thiếu chiều sâu triết lý.

Không chỉ viết truyện, bà còn làm biên kịch và nhà sản xuất cho nhiều phim chuyển thể từ tác phẩm của mình ở Trung Quốc, và được báo Mỹ gọi là Nữ hoàng phim bộ (Queen of romance novels). Tuy tuyên bố không dùng Facebook từ mấy năm trước, bà vẫn viết truyện diễm tình cho đến năm cuối đời. Tác phẩm Mai Hoa Anh Hùng Mộng (hiện mới có bản tiếng Trung) là cuốn cuối cùng của bà, phát hành tháng 06/2024 ở Đài Loan.

Với thế hệ trẻ ở châu Á, Quỳnh Dao nổi tiếng là nhà sản xuất phim và biên kịch, góp phần tạo ra làn sóng phim tiếng Hoa ba thập niên qua. Nhiều phim bộ Trung Quốc đã đưa lên màn ảnh truyền hình những chuyện tình ngang trái từ văn chương Quỳnh Dao, và tạo ra nhiều siêu sao điện ảnh như Lã Tú Lăng, Lâm Thanh Hà, Tô Hữu Bằng, Châu Kiệt, Lâm Tâm Như, Triệu Vy và nhất là Phạm Băng Băng.

Trong thư vĩnh biệt của nữ sĩ Quỳnh Dao mà con trai bà công bố hôm chiều thứ Tư 04/12 trên truyền thông Đài Loan, bà tự chọn cách vĩnh biệt cuộc đời sau khi “đã bừng sáng trọn vẹn”.

Nay thì bà để lại “lời ly biệt” :

“Tôi đã sống và chưa bao giờ để cuộc đời phải thất vọng!” »

Thực hư lý do tổng thống Hàn Quốc « thiết quân luật khẩn cấp », làm rúng động đất nước ?

Vẫn tại châu Á, nhưng về chính trị, tuần này chính trường và công luận Hàn Quốc rung chuyển vì sự kiện tối 03/12, tổng thống Yoon Suk Yeol bất ngờ ban bố lệnh « thiết quân luật khẩn cấp », nhưng sau đó ít giờ đồng hồ tổng thống đã phải bãi bỏ lệnh do vấp phải sự phản đối của Quốc Hội.

Cho đến hôm nay, nhiều người vẫn tự hỏi nguyên do nào thực sự thúc đẩy tổng thống Yoon Suk Yeol đưa ra một quyết định đột ngột, khó hiểu đến như vậy ? Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 04/12/2024, bà Marie-Orange Rivé-Lasan, giảng viên đại học Paris Cité của Pháp, nhà sử học về Triều Tiên đương đại, giải thích :

« Chuyện này xảy ra sau một cuộc khủng hoảng niềm tin kéo dài về tổng thống Yoon Suk Yeol. Xã hội dân sự cũng đã được huy động tham gia cùng với đảng chính trị dân chủ thuộc phe đối lập, nhiều lần và theo nhiều cách thức hợp pháp khác nhau, để đòi hỏi truất phế vị tổng thống đương nhiệm.

Xin nhắc lại là trong văn hóa chính trị Hàn Quốc, đã từng có một tiền lệ. Đó là khi tổng thống Park bị phế truất cách nay chưa đến 10 năm. Tỉ lệ được lòng dân của tổng thống Hàn Quốc đương nhiệm đã giảm đi rất nhiều và đảng của ông chỉ chiếm số ít trong Quốc Hội. Và tổng thống Yoon đang trong tình thế khó khăn trước những nỗ lực pháp lý nhằm phế truất ông.

Cũng giống như ở Pháp, hiện giờ Hàn Quốc cũng đang có dự thảo ngân sách cho năm 2025, với rất nhiều tranh luận giữa cánh hữu và cánh tả, và cuối cùng cũng lâm vào thế hơi bế tắc, ngân sách bị điều chỉnh xuống thấp.

Trong bối cảnh này, tổng thống Hàn Quốc quyết định xem đây là tình huống đe dọa nền kinh tế Hàn Quốc và hệ thống dân chủ tự do của nước này ».

Pháp : 1 năm 3 chính phủ giải tán, lối thoát nào cho cuộc khủng hoảng chính trị ?

Nước Pháp cũng đang lâm vào một cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có. Năm 2024 được đánh dấu với 3 chính phủ nối đuôi nhau giải tán : chính phủ của thủ tướng Elisabeth Borne, Gabriel Attal và Michel Barnier.

Thủ tướng Michel Barnier là người dày dạn kinh nghiệm thương lượng, từng là đại diện của Liên Âu trong kỳ đàm phán cam go với Anh Quốc về Brexit. Nhưng cuối cùng, trong bối cảnh chính trị phức tạp của Pháp, ông Barnier cũng đã không vượt qua được « cửa ải » bất tín nhiệm của Quốc Hội hôm 04/12, liên quan đến vụ thủ tướng sử dụng điều 49.3 của Hiến pháp để thông qua dự luật ngân sách An sinh xã hội năm 2025 mà không qua bỏ phiếu ở Quốc Hội.

Thủ tướng từ chức chỉ sau 3 tháng lãnh đạo, chính phủ bị giải thể. Trong bài phát biểu với quốc dân, được phát trên truyền hình tối 05/12, trong bối cảnh một số chính trị gia và đảng đối lập đòi tổng thống từ chức, ông Macron tuyên bố sẽ tiếp tục điều hành đất nước cho đến hết nhiệm kỳ bởi vì ông đã được cử tri Pháp bầu một cách dân chủ.

Tổng thống Macron tuyên bố sẽ sớm bổ nhiệm thủ tướng mới trong những ngày tới và khẩn trương đệ trình một đạo luật đặc biệt về ngân sách tạm thời cho năm 2025.

Sau bài phát biểu trên truyền hình, ngày hôm qua tổng thống đã tham vấn lãnh đạo các đảng phái để lập « một chính phủ vì lợi ích chung », và bảo đảm chuyện bỏ phiếu bất tín nhiệm tân thủ tướng sẽ không xảy ra như lần vừa rồi, trừ phe cực tả và cực hữu mà ông lên án là đã « hiệp lực » một cách « vô trách nhiệm » « trong một mặt trận phản cộng hòa » để lật đổ chính phủ Barnier.

Điểm đáng chú ý là đảng Xã Hội, thuộc liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới (NFP) do đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất (LFI) đứng đầu, được ghi nhận là đã hé mở một sự thay đổi. Theo AFP ngày 06/12, tổng thư ký đảng Xã Hội khẳng định sẵn sàng tham gia thảo luận với liên minh của đảng của tổng thống và đảng cánh hữu Những Người Công Hòa (LR) với điều kiện các bên phải có « sự nhượng bộ lẫn nhau » để thành lập chính phủ mới, trên cơ sở « hợp đồng chính phủ có thời hạn ».

Phát biểu củatổng thư ký đảng Xã Hội đã gây phản ứng gay gắt từ đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, tố cáo đảng Xã Hội « giết chết » liên minh cánh tả. Sự rạn nứt trong nội bộ liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới này được kỳ vọng sẽ giúp tổng thống Macron tìm ra lối thoát cho cuộc khủng hoảng chính phủ hiện nay.