29 – Alexander von Humboldt, de rockster van de ecologie? Grondleggers van de ecologie 2 – met Norbert Peeters

Toekomst voor Natuur

Hij was geniaal, reisde over de wereld en ontdekte de samenhang in de natuur: Alexander von Humboldt. Wat maakt hem zo populair en invloedrijk? En waarom hebben we het nog steeds over hem? In deze tweede aflevering in de serie ‘Grondleggers van de ecologie’ duikt Anthonie met botanisch filosoof Norbert Peeters in de wereld van rockster-ecoloog Alexander von Humboldt. We ontdekken wat Humboldt van Hollanders en Brabanders vond toen hij samen met zijn vriend Georg Forster op de Dam in Amsterdam onderzoek deed.

Maar het blijft niet bij de een omzwerving langs de Rijn. Na een periode in Jena, waar Humboldt beïnvloed wordt door de filosofen Immanuel Kant en Johann Wolfgang von Goethe, gaat Alexander op reis naar Zuid-Amerika. Zijn voornaamste doel is om het vraagstuk van de plaatsloosheid van planten te beantwoorden. Hij maakt bijzondere dingen mee en doet bizarre experimenten. Waarom gaat hij bijvoorbeeld op bezoek bij een papagaai? En waarom is hij zo vervelend tijdens de beklimming van de Chimborazo? En wat ontdekt hij op die vulkaan?

Humboldt wil wel op basis van natuurwetten en metingen iets zeggen over de verspreiding van plantensoorten. Dat lukt hem maar ten dele, omdat hij bepaalde concepten gewoonweg nog niet tot zijn beschikking heeft. De belangrijkste daarvan is de strijd om het bestaan. Hij legt de nadruk op harmonie in de natuur, niet op strijd en rept met geen woord over uitsterven. Humboldt is wel één van de eersten die de nadruk legt op de verwoestende effecten van de mens op natuur. Gek genoeg draagt Humboldt door zijn ontdekkingen er ook aan bij. Hij geeft de sleutel voor de grote plantverhuizingen die na hem een grote vlucht nemen in het kolonialisme van Europese landen.

Met zijn lyrische beschrijvingen van de wildernis heeft Alexander von Humboldt wereldwijd mensen geïnspireerd en bijgedragen aan het ontstaan van de wereldwijde natuurbescherming.

Wil je meer lezen over en van Alexander von Humboldt? Norbert tipt de volgende boeken:

‘De uitvinder van de natuur’ van Andrea Wulf voor een eerste kennismaking met Humboldt.

‘The passage to cosmos – Alexander von Humboldt and the shaping of America’ van Laura Dassow Walls.

‘Menschen im Weltgarten – Die Entdeckung der Ökologie in der Literatur van Haller bis Humboldt’ van Heinrich Detering.

‘Views of nature’ van Alexander von Humboldt.

‘Het vuur nog geensinds gedoofd’ voor het Nederlandse deel van de reis langs de Rijn met Georg Forster.

Wil je reageren op deze aflevering? Dat stellen we op prijs. Reageren kan via @toekomstnatuur op Twitter, @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar [e-mail].